ความเป็นอยู่ของผู้คนนับแต่อดีตจนถึงปัจจุบันสามารถอ่านได้ผ่านที่อยู่อาศัยเพราะมันคือปัจจัยสี่ที่มนุษย์ทุกคนล้วนให้ความสำคัญเป็นอันดับแรกเสมอดังนั้นทุกความรู้ที่สั่งสมจึงมักถูกส่งต่อผ่านที่อยู่อาศัย ซึ่งในวันนี้ดอทจะพามาดูบ้านของหนึ่งในเมืองที่มีประวัติศาสตร์ยาวนานที่สุดในโลกอย่างประเทศจีนว่ารูปแบบบ้านอย่าง ซื่อเหอย่วน นั้นมีเอกลักษณ์และจุดเด่นอย่างไรบ้าง

ทำความรู้จักกับ ‘ซื่อเหอย่วน’

ซื่อเหอย่วน หรือเรือนสี่ประสาน คือมีลักษณะเป็นอาคารเล็กสี่อาคารล้อมสวนเอาไว้สี่ด้านโดยหันหน้าเข้าหากันทั้งหมด โดยดัดแปลงมาจาก ซานเหอย่วน ซึ่งล้อมสวนไว้เพียงสามด้าน ขาดเรือนด้านหน้าไป แต่ด้วยลักษณะการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมและความสะดวกในสมัยนั้นทำให้มีการเพิ่มเติมเรือนหน้าซึ่งเอาไว้รับแขกมาเพิ่ม ซื่อเหอย่วนนี้เป็นมรดกตกทอดมาตั้งแต่ยุคราชวงศ์หมิง(ค.ศ.1368-1644) และราชวงศ์ชิง(ค.ศ.1644-1911) ดังนั้นบ้านซื่อเหอย่วนที่เราเห็นในปัจจุบันจึงมีอายุมากที่สุดราว 600 ปีได้แล้ว

เอกลักษณ์ของซื่อเหอย่วน

หลังจากทำความรู้จักกับซื่อเหอย่วนกันแล้วก็ลองมาดูกันบ้างว่าเอกลักษณ์ของรูปแบบบ้านนี้ 

บ้านล้อมสวน

สิ่งที่เรือนสี่ประสานสะท้อนให้เราได้เห็นมากที่สุดเห็นจะเป็นการให้ความสำคัญของบุคคลที่อาศัยอยู่ในบ้านซึ่งขึ้นอยู่กับสถานะความอาวุโสในครอบครัว หากเป็นเจ้าของบ้านหรือหัวหน้าครอบครัวจะได้อยู่เรือนหลักทางทิศเหนือที่ได้รับแสงมากที่สุด สามารถใช้งานสวนกลางบ้านได้สะดวกที่สุดเรียกว่าเรือนหลักจะกลายเป็นศูนย์กลางของบ้านทั้งหลังนั่นเอง ส่วนสมาชิกคนอื่นๆ จะได้เรือนพักและแสงแดด แม้กระทั่งลมที่ช่วยพัดระบายอากาศลดหลั่นลงมาตามสถานะในบ้าน

แต่หากมองในอีกแง่หนึ่งการจัดสวนไว้กลางบ้านก็ถือเป็นการให้ความสำคัญกับการใช้เวลาพักผ่อนรวมกันในครอบครัวให้ทุกคนสามารถมองเห็นสวนได้อย่างทั่วถึง เป็นคล้ายกับพื้นที่ส่วนกลางในคอนโดหรือหมู่บ้าน

แยกอาณาเขตชัดเจน

จุดเด่นอีกจุดหนึ่งของซื่อเหอย่วนคือการแบ่งแยกการใช้งานและเขตการเข้าถึงอย่างชัดเจน อย่างที่เราได้กล่าวไปแล้วว่าการแบ่งเรือนของจีนนั้นจะแบ่งตามสถานะของบุคคลที่อยู่อาศัย และยังมีการเก็บสตรีหรือหญิงสาวที่ยังไม่ออกเรือนเอาไว้ไม่ให้ผู้คนพบเห็นได้ง่ายดังนั้นเรือนหน้าที่เสริมเข้ามาจึงมีหน้าที่เป็นห้องรับแขกที่คอยกันแขกเอาไว้เพียงส่วนหน้าของบ้านเท่านั้น หากมองในแง่ดีแล้วจุดนี้จะได้ประโยชน์ในเรื่องของความปลอดภัยด้วยเช่นกันเพราะหากมีคนบุกเข้ามาจะไม่สามารถผ่านเข้าไปยังเรือนชั้นในได้โดยง่ายนั่นเอง

นอกจากการแบ่งส่วนเรือนแล้วยังมีการออกแบบประตูหลักทางเข้าจากด้านนอกให้เยื้องกับประตูที่จะเข้าสู่พื้นที่เรือนชั้นในอีกด้วยเพื่อไม่ให้คนที่อยู่ด้านนอกสามารถมองเข้ามาเห็นด้านในได้

การป้องกันที่แข็งแกร่ง

หลายคนอาจจะสงสัยกันว่าหากเป็นเพียงเรื่องลำดับสถานะของคนในครอบครัวแล้วทำไมต้องทำบ้านเป็นบล็อกสี่เหลี่ยมล้อมกำแพงไว้ล้อมด้านด้วยเพราะในอดีตไทยเองก็แบ่งเรือนแทบไม่ต่างกันแต่กลับไม่เป็นบล็อกแบบนั้นเลย นั่นเป็นเพราะเรื่องสภาพอากาศเราต่างกันอย่างมาก

ประเทศจีนจะมีขนบประเพณีหรือวัฒนธรรมมากแค่ไหนก็ไม่อาจมองข้ามความสำคัญเรื่องสภาพอากาศที่โหดร้ายไปได้ ดังนั้นกำแพงสี่ด้านจึงมีเพื่อการกันลมพายุไม่ว่าจะเป็นทรายหรือหิมะก็พัดผ่านเข้ามาสร้างความลำบากในบ้านได้ยาก และพื้นที่ของสวนที่เว้นเอาไว้ตรงกลางบ้านนอกจากเป็นพื้นที่พักผ่อนของทุกคนในบ้านแล้วในช่วงฤดูร้อนยังเป็นช่องรับลมให้พัดเอาความเย็นเข้ามาภายในบ้านได้อีกด้วย

จะเห็นได้ว่าเมืองจีนในโบราณนั้นให้ความสำคัญกับการจัดพื้นที่ภายในบ้านเป็นอย่างมากทีเดียวเพราะนอกจากการแบ่งส่วนเรือนด้านหน้าแล้วในบ้านซื่อเหอย่วนที่มีอาณาเขตมากๆ อย่างเช่นบ้านคหบดีเองจะมีสวนที่ถูกแบ่งออกด้วยเช่นกัน เรียกว่าในสมัยนั้นจีนเป็นเมืองที่มีกฏการใช้ชีวิตไม่น้อยเลยทีเดียว

ที่มา: 

https://aichineseschool.wordpress.com/tag/%E0%B8%9A%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%84%E0%B8%99%E0%B8%88%E0%B8%B5%E0%B8%99/

https://mgronline.com/china/detail/9510000092896

https://www.bareo-isyss.com/service/architecture/siheyuan/